Luis Seoane López nace en Bos Aires en 1910, no seo dunha familia de emigrantes que regresa a Galicia -concretamente á Coruña- no ano 1916. Seoane pasa a súa infancia na cidade herculina ata que se muda a Compostela, onde estudia o Bacharelato e a carreira de dereito. Na súa xuventude entra en contacto coa Galicia rural, que moitas veces representou na súa obra, nas súas vacacións de verán que pasa na aldea de Arca. Sería este un dos poucos contactos co campo dun home de vida fundamentalmente urbana.En Santiago implícase nos movementos intelectuais e na Federación Universitaria de Estudiantes, destacándose xa naquela altura na defensa da democracia e da cultura galega. Na cidade compostelá comeza a súa actividade artística, ilustrando algúns programas de cine que circulaban polos cafés santiagueses. Tamén participa nos faladoiros do café Derby xunto a intelectuais e artistas como Valle Inclán, Carlos Maside, Rafael Dieste, o escultor Eiroa, Aquilino Iglesias Alvariño, Álvaro Cunqueiro, Ánxel Fole, etc.
A súa primeira exposición ten lugar en Compostela en 1929 na sala de Amigos da Arte. Ao ano seguinte expón no Café español, destacando nesta época, sobre todo, como debuxante e ilustrador.
Antes da guerra civil, e unha vez rematada a carreira de dereito, Seoane abre un despacho de avogados na Coruña, onde traballará na defensa de asuntos laborais ata o seu exilio. As circunstancias da guerra civil obrigan a Seoane a exiliarse na súa cidade natal. Na capital arxentina vai desenvolver unha grande labor política e intelectual no círculo de galegos exiliados. Promove todo tipo de actividades culturais: editorial, revistas, radio, faladoiros, exposicións, etc. Amosando sempre un inequívoco compromiso coa sociedade e coa terra que se viu obrigado a deixar. Foi un home polifacético tanto na súa faciana artística como literaria: poeta, ensaísta, dramaturgo, editor, pintor, gravador, muralista... En Bos Aires coincide con artistas como Maruja Mallo e Colmeiro, e con unha gran parte da comunidade galeguista no exilio, con Castelao á cabeza.
Neste ambiente do exilio atopamos, polo tanto, a un Seoane comprometido, altruísta, hiperactivo, entregado a unha morea de causas en defensa da República e de Galicia.
1949 vai ser un ano que marque a súa traxectoria vital. Morre Castelao e Seoane pasa a ser a figura chave e aglutinadora da intelectualidade galeguista en América. Tamén este ano entra en contacto coa pintura europea, despois dunha viaxe polo vello continente que o leva a París, onde coñece ao seu admirado Picasso. Vai tamén a Italia e Londres, lugares onde expón parte da súa obra. Esta non sería a súa única viaxe por Europa, xa que nos anos 60 faría outra, pero marcou un antes e un despois na súa concepción da arte e no seu estilo. Na década dos 50 desenvolve unha gran actividade artística e intelectual. En 1958 recibe a medalla de prata na Exposición Universal en Bruselas. En Bos Aires é galardoado co Premio Palanza e nomeado membro da Academia de Belas Artes en 1968.
Seoane pasa os seus últimos anos en Galicia, terra á que retorna definitivamente, traballando como artista e implicándose en proxectos culturais e na defensa de Galicia ata o final, nos difíciles anos da transición. Morre en 1979 na Coruña. En 1994 o pobo galego dedícalle o Día das Letras galegas en recoñecemento á súa grande labor en defensa da nosa cultura.
Na década dos 50 atopa definitivamente Seoane a forma de pintar característica da súa obra máis coñecida. A partir da súa viaxe a Europa hai un cambio desde o punto de vista formal. A cor e a liña serán elementos autónomos. A cor, aplicada en grandes planos de cores vivas e intensas, modela os volumes. Os trazos independentes de pintura negra estructuran a composición.
Incorpora tendencias vangardistas á súa pintura, influencias de Picasso e Leger, tamén de Matisse e de Paul Klee. A partir dos anos 60 a súa pintura evoluciona novamente, as liñas estructurais reducen a forma aos esquemas fundamentais. Pouco a pouco vai eliminando a liña integrando a figura nun fondo de cor. Trazos dispersos sintetizan a forma da figura. Círculos, espirais, símbolos xeométricos inspirados nos petroglifos aparecen nas súas obras.
Seoane vincula a arte a realidade da época. Para el a arte debe remover conciencias, ter unha utilidade social, concíbea como unha actividade necesaria para a mellora das condicións espirituais e materiais do home. A arte, para el, debe chegar a todas as capas sociais, unha das razóns que lle fan interesarse pola pintura mural e o gravado.
Interesantísima, sempre, a súa faceta como gravador. Nun dobre senso, como creador e como artesán. Son moi coñecidas as ilustracións de libros galegos que se publicaban no exilio; as portadas de Seoane están hoxe presentes en moitas bibliotecas. Grafismo e cor son autónomos tamén nos seus gravados. Destes destacan os seus polbos, a súa serie do Touro Xúbilo e as personaxes históricas de Galicia, onde recupera a liña iconográfica histórico-lendaria, amosando unha visión épica da historia de Galicia.Tamén sobrancea noutras disciplinas artística nas que pon a súa creatividade ao servizo do pobo, como nos máis de sesenta pinturas murais que deixou espalladas pola capital arxentina, ou nas pezas deseñadas xunto a Díaz Pardo no Laboratorio de Formas do Castro de Samoedo.
Na temática, os traballos do campo e do mar van estar presentes na súa obra, buscando unha estética que rexeita o folclorismo, cunha iconografía propia que enche de dignidade as figuras representadas. Destacan os tipos populares, labregos e mariñeiros, figuras vencelladas ao movemento renovador, e por outra banda a muller como icona. Seoane interpreta a iconografía galega, buscando un equilibrio entre o instintivo e o racional, entre o popular e o intelectual.
Outro dos seus temas frecuentes vai ser a denuncia social, a anguria duns personaxes oprimidos polas políticas dun mundo inxusto. A muller, como acontece nos pintores galegos da súa xeración vai estar moi presente na súa obra, unha muller cargada de simbolismo: as mulleres que esperan o retorno dos seus a Galicia, a Mater Gallaecia que representa á terra, a muller traballadora tan característica e tan importante na Galicia rural, campesiña, mariscadora ou ensimismada nos seus traballos domésticos. Tamén vai representar, como contraste, mulleres urbanas con azos máis modernos, como foi a súa propia dona Maruxa. Seoane foi un dos pioneiros na creación dunha estética céltica, tan de moda hoxe en día, pola utilización na súa arte destes símbolos: espirais, círculos, liñas entrelazadas, serpes, guerreiros celtas, etc. Na súa obra gráfica deixase sentir esta pegada, así como a da visión lendaria de Galicia, comentada con anterioridade.
A grande orixinalidade de Seoane foi, sobre todo, a raigame galega da súa pintura, entroncada coa universalidade de arte, ese equilibrio entre o intelectual e o popular, tan presente nas súas creacións.
Ademais do seu xenio como artista plástico, debemos falar doutras facianas da obra intelectual de Seoane. Na altura da sáu saída de Galicia comeza a colaborar en diversas publicacións, escribindo artigos que fan referencia ao exilio, como fai en Galicia Libre. A partir 1938 dirixe en Bos Aires a revista Galicia, que tería unha longa vida. Galicia Emigrante sería outro dos seus proxectos en prensa, neste caso desenvolvido na década dos 50, altura na que Seoane tería incluso unha participación na radio, na que falaba sobre temas relacionados coa cultura galega.En 1952 publica o seu poemario Fardel do Eisilado,o primeiro dun xénero no que repetiría con Na brétema, Sant-Iago (1956), Cicatrices (1959) e A maior abondamento (1972), poemas todos eles cunha forte compoñente social, sobre todo en relación coa saudade, a emigración, o exilio e as desigualdades e inxustizas sociais, coa que rivaliza coa poesia que practicaron moitos dos poetas galegos do interior, máis afastada da realidade. No eido teatral tamén nos deixou un par de obras de notable calidade. En A Soldadeira (1957) represéntase a vida dunha muller na Idade Media que abandona o servizo dun nobre para unirse a loita irmandiña. Ademáis escribiu varios ensaios e artigos sobre arte e artistas galegos.
O seu amor polos libros levouno a promover, ao longo da súa estancia en Arxentina, algunhas editoriais que foron publicando unha morea de libros en galego, moitos dos cales estaban prohibidos na Galicia daquela época, como foi Botella ao mar. Obras que teñen o valor engadido de ser ilustrados polo mesmo Seoane, e que son literatura e arte a un tempo, paradigma da grande creador que Luis Seoane foi.
Despedimos este pequeno texto lembrándonos da viuda de Luis Seoane, Maruja, muller que o acompañou toda a vida e que, a súa morte, dedicouse a compilar e promover a obra do seu home. Grazas a súa xenerosidade existe hoxe en día a Fundación Luis Seoane, e tamén podemos gozar coa fantástica colección de lenzos e gravados que legou ao Museo de Belas Artes da Coruña. Malia que é un final certamente desalentador, que non concorda co espírito construtivo e positivo de Seoane, a continuación reproducimos un dos seus poemas, titulado Ratas, pertencente á A maior abondamento, paradigma da súa poesía social que denuncia as inxustizas que abateron á Galicia durante longo tempo:
Na Galiza, ise vello pobo,
carballo carcomido de raios e bestigos,
loita, dende fai séculos,
o home cas ratas.
Coma nos castelos abandoados,
onde xa caíron traves e brasós,
escóitanse queixumes de gonzos ferruxentos.
Dende fai séculos loitan en Galiza
os homes cas ratas.
Vencendo sempre as ratas.
Ate que toda ela fique,
coma ises castelos roiñentos
e os mosteiros sin altares
nin lembranzas de ritos,
sendo soio rondada de morcegos
e pantasmas.
Coberta de edra, de Iabel.
Morándoa soio as ratas.
Somente as ratas.
No hay comentarios:
Publicar un comentario